يادداشت سردبير٬ شماره ٢٣٠
مصر؛ عبور از نظاميان
سياوش دانشور
بار ديگر ميدان التحرير به صدر اخبار جهانى رفته است. التحرير اگرچه موقتا تعطيل شد اما امور سازماندهى و برپائى ارگانهاى قدرت توده اى و کارگرى به محلات و کارخانه ها و کانونهاى سياسى رفت. سنت التحرير از چنان عمقى برخوردار بود که در مدت کوتاهى جهانى شد. يک نقطه ضعف اوليه و پاشنه آشيل خيزش قهرمانانه و سرنگونى طلبانه در مصر٬ توهم مردم ناراضى به نظاميان و غير انتقادى بودن به ارتش بود. ناگهان نظاميان "ناجى انقلاب مصر" شدند و رسانه ها و مفسران بورژوا همراه با حاميان دولت ژنرالها٬ در مدح ارتش و "مردمى" بودنش اسطوره ها ساختند!
اما ارتشى که براى همين روزها و براى حراست از منافع سياسى و اقتصادى بورژوازى پروار شده است٬ دير يا زود مشت آهنين اش را بار ديگر به صورت کارگران و انقلابيون ميکوبيد. رويدادهاى مصر و توهم خطرناک به ارتش٬ براى ما فعالين انقلاب ۵٧ ايران که داستان خونين "ارتش برادر ماست" را ميشناسيم٬ دردآور بود و همان ابتدا در مورد اين خطر هشدار داديم. طولى نکشيد که قانون ممنوعيت اعتصاب در اولويت حکومت ژنرالها قرار گرفت. طولى نکشيد که ترور و آدم ربائى و شکنجه توسط حکومت نظاميان شروع شد. طولى نکشيد که اعاده وضع سابق و بازسازى ارکان ضربه خورده حکومت مبارک توسط حکومت جديد آغاز شد. ژنرالهاى حکومت مبارک فرصتى مى خواستند تا کارگران و مردم انقلابى را سرجايشان بنشانند٬ قدرت سياسى را در آرايشى جديد از طبقه حاکم بازسازى و جايگاه محورى ارتش را در آن نهادى کنند.
اما شايد تصور نميکردند که بسرعت در موقعيتى قرار گيرند که مبارک در روزهاى آخر قرار گرفت. درست مانند روزهائى که شعار "مبارک بايد برود" و "الشعب يريد اسقاط النظام" همه جا فرياد زده ميشد٬ امروز در ميدان التحرير و شهرهاى ديگر عليه نظاميان و دولت نظامى سخن ميگويند. بار ديگر جنگ سنگ و گلوله٬ نبرد خيابانى و سنگر بندى در قاهره و اسکندريه و سوئز٬ نشان داد جامعه مصر وضع کنونى را نپذيرفته و کماکان تغيير واقعى ميخواهد. طى چهار روز درگيرى و تظاهرات وسيع توده اى٬ نيروهاى امنيتى و پليس و ارتش بيش از ٣٣ معترض را به قتل رساندند و بنا به اخبار فعالين در مصر ميزان زخمى ها که بشدت زير ضرب چماق و باتوم اوباش قرار گرفته اند بيش از دو هزار نفر است. با اين واقعه ارتش و حکومت نظاميان وارد دوره برگشت ناپذير شد. وقتى شعار مرگ بر حکومت نظاميان و "طنطاوى اعدام بايد گردد" به شعار اصلى جنگ خيابانى تبديل شد٬ ديگر جائى براى عقب نشينى از هيچ سو نيست. نيروى سرکوب نهايتا نتوانست ميدان التحرير را "پاکسازى" کند. التحرير بحدى ريشه دارد که سخنگوى ژنرال طنطاوى ناچار است بگويد هدف حکومت و شوراى نظامى جمع کردن مردم از ميدان التحرير نبوده است. دولت استعفا داده است٬ شوراى نظامى هم کنار ميرود اگر مردم بخواهند!
مردم مصر اگرچه به بهاى سنگين اما بالاخره از اسطوره "ارتش برادر ماست" عبور کردند. معنى سياسى اين عبور يعنى فروپاشى يک رکن قابل اتکاى آمريکا و غرب در مصر و فردا در تونس و سوريه و ديگر کشورهاى منطقه. کارت ارتش بعنوان آلترناتيو حکومتهاى در حال سقوط سوخت. اين موضوع بويژه در شرايطى که ساختن اپوزيسيون هاى دست ساز متشکل از نيروهاى نظامى تازه اپوزيسيون شده و طرفدار ناتو به مد روز سياست تبديل شده٬ از اهميت زيادى برخوردار است. عبور مردم از ارتش و نظاميان يک پيروزى بزرگ و يک گام اساسى به جلو براى متکى شدن به نيروى انقلابى سياسى و نظامى خود است.
اما خطر بعدى٬ که کمتر از خطر ارتش نيست٬ اسلاميسم و جنبش اسلامى است. اسلاميونى که تا ديروز دست در دست تنطاوى ها مشغول بند و بست و مذاکره بودند و امروز با گرفتن نبض سياست و جامعه به التحريرى ها ميپيوندند. جريان اسلامى ميتواند يک رکن حاکيمت غير نظامى بعد از حکومت نظاميان در مصر باشد. خطر اين جريان ارتجاعى بورژوائى را تنها طبقه کارگر و سکولاريسم و برابرى طلبى ميتواند خنثى کند.
اوضاع در مصر به سمت قطبى شدن و تعيين تکليف هاى اساسى ميرود. آنچه در مصر در هشت ماه گذشته اتفاق افتاده است تشابه زيادى دارد با رويدادهاى انقلاب ۵٧ ايران. حکومت نظاميان و ژنرال طنطاوى در جوهر به فرمانداريهاى نظامى شاه و دولت بختيار شبيه است. مردم مصر از نظاميان عبور کردند اما تقابل هاى اساسى در مصر تازه آغاز شده است. استعفاى دولت عصام شرف و وعده برگزارى انتخابات زود رس نميتواند اين موج جديد را کنترل کند. دوره انقلابى در مصر افت و خيزهاى خود را داشته اما هنوز بسته نشده است. اين دوره يا با حاکميت قهر آميز بورژوازى و اعاده نظم ضد انقلابى سابق بسته خواهد شد و يا تداوم تحرک انقلابى بايد به سرنگونى حکومت نظاميان منجر شود. کشمکش وسيع تر طبقاتى در مصر تازه آغاز شده است. سرنگونى حکومت نظاميان ميتواند حلقه اول تغييرات ريشه اى و تخته پرشى براى برپائى يک انقلاب کارگرى در مصر باشد. *
٢٢ اکتبر ٢٠١١
